خط نيوز - آنچه از مشروطه، بر جای مانده است

به بهانه 14 مرداد، 107 سالگی امضای فرمان مشروطیت

امروز درست مصادف شده است با 107 سالگی‌ مشروطه

شفقنا زندگی- حمیدرضا محمدی: امروز درست مصادف شده است با 107 سالگی‌اش. 14 مرداد 1285 بود که پنجمین سلطان قاجار _ مظفر‌الدین‌شاه- در زیر یکی از درخت‌های تنومند باغ صاحبقرانیه، فرمان مشروطه را که اعلم‌الدوله ثقفی، انشا کرده بود، توشیح کرد. اما برای آن‌که این پادشاه بیمار و علیل، دستش بر دل سفید کاغذ بلغزد و فرمان مشروطه را به تاریخ 14 شهر جمادی‌الثانی 1324 ممهور به مهر خود کند، مجاهدت‌های فراوان شد. از مهاجرت‌های صغرا و کبرا در حضرت عبدالعظیم و قم تا بست‌نشینی در باغ سفارت انگلیس. در همه این جریانات هم بازاریان بسیار کوشیدند، هم علما و هم روشنفکران. اما آنچه در جریان مشروطه اهمیت دارد و نیازمند واکاوی بیشتر و دقیق‌تر، «مکان» است. مکان در دایره لغت مشروطه یعنی محل تجمع یا محل فرمان، منزل علما یا خانه بازاریان. اگر نگوییم در همه شهرها، به یقین می‌توان گفت که در شهرهای کانونی و حساس در جریانِ جنبشِ مشروطه، خانه‌هایی بوده‌اند که محل اجتماع مردم بوده و حالت پایتختِ آن شهر را به خود گرفته بودند. اما این خانه‌ها امروز، وضعیت‌شان در شهرهای مختلف ایران، متفاوت است. یکی خانه مشروطه تبریز است؛ منزل حاج مهدی کوزه‌کنانی از بازاریان تبریز که حالا موزه مشروطه آن شهر است و از بلایای انسانی در امان مانده و یکی دیگر خانه مشروطه بوشهر، خانه آیت‌الله سیدمرتضی اهرمی از علمای بوشهر که اگرچه قرار بود سر و شکلی در خور و شأن به خود بگیرد، اما اکنون به خرابه‌ای بیشتر می‌مانَد تا خانه مشروطه. یا در تهران که البته به مدد مجلس، موزه‌ای برای آن تدارک دیدند و در اصفهان که مامن آیت‌الله نورالله نجفی اصفهانی، حالا به موزه‌ای بدل شده است. اما شهر رشت، مسکنِ حاج میرزا خلیل رفیع، با وجود آن‌که محفوظ مانده اما امروز در اختیار شورای شهر قرار گرفته است. در هر حال، در پرونده پیشِ‌رو، این خانه‌ها را برشمردیم؛ نقش تاریخی‌شان در روند جنبش مشروطه، روزگار کنونی‌شان و البته موقعیت جغرافیایی آن‌ها در شهر. اگرچه، بی‌گمان در سایر شهرها نیز هستند بناهایی که مرکزیتی در شهر متبوع خود داشته‌اند اما قدر مسلم، امروز آنچه سامان یافته و نام مشروطه بر خود گرفته، تنها این موارد است. هرچند می‌توان در فرصتی موسع، سایر ابنیه موثر در دوران پرافتخار مشروطه را که کمتر، سخنی درباره آن رفته است را هم معرفی کرد. منبع: بهار