آقای ناصر هادیان عضو بنیاد سیرا و نزدیک به حزب مشارکت که «مادلین آلبرایت» او را «شاگرد خوب» خود می داند، اخیرا یادداشتی را در روزنامه اصلاح طلب بهار به چاپ رسانده و پیشنهاد داده اند که دولت آقای روحانی از حقوق هسته ای ملت عقب بنشیند، تعامل و بده-بستان را کنار گذاشته و یکجانبه به غرب امتیاز دهد « بدون آنکه بخواهد ما‌به‌ازا و امتیازی در قبال آن دریافت کند» تا بلکه اعتمادسازی اتفاق بیفتد. (1)
این پیشنهاد خطرناک آقای هادیان از آنجایی که در برخی محافل از وی به عنوان عضو اتاق فکر آقای روحانی یاد می‌شود و در یک روزنامه اصلاح طلب به چاپ رسیده است، این نگرانی را در میان جریان حزب الله و حتی برخی طیف های ملی گرا و وطن دوست به وجود آورده که دولت مستقر، راه رفته و شکست خورده دولت اصلاحات در ماجرای هسته ای را احیا و دنبال کند؛ مسیری که چیزی جز سرشکستگی و ناکامی و موجی از اعتراضات در داخل در پی نداشت.
بررسی مواضع آقای روحانی در طول دوران تبلیغات انتخاباتی و بعد از آن نه تنها تاکید بر «عدم عقب نشینی از حقوق ملت»، بلکه «احقاق حقوق ملت» را نشان می دهد(2)؛ اما نگرانی به وجود آمده از احتمال نفوذ و عملیاتی شدن گفتمان تسلیم در دولت، ضمن اینکه نیازمند مرزبندی شفاف و موضع گیری آقای رئیس جمهور و دولت محترم با این رویکرد است، بازخوانی ظلمی که در دولت اصلاحات در نتیجه غلبه گفتمان «عقب نشینی» به ملت و کشور رفت را نیز ضروری ساخته است.
راهبرد دولت آقای خاتمی به روابط بین الملل که امروز نیز در روزنامه های اصلاح طلب منعکس می شود، ناشی از یک نگرش آرمانگرایانه و عاطفی بود و به هیچ رو ریشه در آموزه های رهبران جمهوری اسلامی و نگاه آنان به ماهیت نظام بین الملل نداشت. در نگاه امام خمینی(ره)، هدف جمهوری اسلامی «گسترش نفوذ اسلام در جهان و کم کردن سلطه جهان خواران» است. به باور امام راحل «امروز جنگ حق و باطل، جنگ فقر و غنا، جنگ استضعاف و استکبار، و جنگ پابرهنه ها و مرفهین بی درد شروع شده است»(3). رهبر معظم انقلاب نیز در گفتاری عرصه روابط بین‌الملل را به صحنه جنگی تشبیه می کنند که انسان همواره باید در آن هوشیار باشد: «انسان باید در این عرصه وسیع بین المللی، خود را در میدان جنگ مشاهده کند. بحث صلح و نوازش و اینها نیست. حتی آنجائی هم که حرف نرم می‌زنند، پشت حرف نرم، یک خنجر آخته ای وجود دارد که منتظر غفلتی هستند تا دسته در جگر طرف مقابل خودشان فرو کنند. لذا باید بیدار بود،باید هوشیار بود». در نگاه ایشان، روحیه سلطه گری چیزی نیست که بخواهد در کرنش در مقابل سلطه گران از بین برود و یا تعدیل شود: «در مقابل این زورگوئی و گردن کلفتی و حرف نشنوی و حق ناشناسی چه جور باید برخورد کرد؟ دو جور برخورد وجود دارد: یک برخورد تسلیم است؛ یک برخورد مقاومت است. تسلیم در مقابل زورگویان جهان، زورگو را به زورگوئی تشویق می کند».(4)
اما این نگاه و راهبرد در نگاه جریان اصلاحات که امروز تلاش دارد به دولت نفوذ کند، وجود ندارد. این جمله آقای روحانی را باید سرلوحه همه مجموعه دولت باشد که «مشکل ما این بود که رهبری فرمان و تدبیر و خط دادند، ما عمل نکردیم مشکل ما در شنیدن نیست که عده ای بخواهند حرف رهبری را تکرار کنند، بلکه باید راهبردهای رهبری را عملی کنیم».
نتیجه عمل نکردن به فرمان و تدبیر رهبری چه بود؟ گفتمان عقب نشینی و تسلیم و ابتکار یکجانبه چه کرد؟ آقای خاتمی کار خود را با همان «ابتکار یکجانبه» شروع کرد: «آبراهام لینکلن» را که خود می گوید هدف من از مبارزه علیه برده داری نجات ایالات متحده است نه از میان بردن بردگی(5)، شهید راه آزادی خواند(6)؛ «ابتکار یکجانبه» دیگر این بود که در حاشیه اجلاس سازمان ملل در نیویورک، سخاوتمندانه فتوای امام خمینی(ره) درباره اعدام سلمان رشدی را مسئله فقهی و در نتیجه پایان یافته اعلام کرد(7)؛ «ابتکار یکجانبه» بعدی این شد که دیپلمات های دولت اصلاحات به ژنو رفتند و بر سر همکاری با آمریکا در عراق به «رایان کراکر» دور یک میز نشستند و به او وعده ها دادند(8)؛ «ابتکار یکجانبه» تمام عیار دیگر نامه ای بود که خطاب به رئیس جمهور آمریکا نوشتند و گفتند حاضرند برای خلع سلاح حزب‌الله لبنان تلاش کنند، درباره تمام فعالیت های هسته ای شفاف سازی کنند، دست از حمایت گروه های فلسطینی بردارند، به شرطی که آمریکا تحریم ها را لغو کند، به ایرانیان «احترام بگذارد»، اجازه دهد ایران به انرژی صلح آمیز هسته ای دست پیدا کند و...(9)؛ و «ابتکار یکجانبه» آخر تعلیق فعالیت های هسته ای برای اعتماد سازی یکجانبه بود.
نتیجه چه شد؟ غربی ها در آغاز کار وعده همکاری اقتصادی و پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی را دادند و دوری از مذاکرات بین ایران و آنها آغاز شد که 10 دور به طول انجامید و بدون اینکه دستاورد قابل توجهی داشته باشد، به این بیانیه اتحادیه اروپا ختم شد که «گفت و گو با جمهوری اسلامی مشروط و منوط به اقدامات مثبت ایران در حوزه های حقوق بشر، عدم گسترش سلاح های هسته ای و حمایت از فرآیند صلح اعراب و اسرائیل است»(10)؛ نتیجه مذاکره با کراکر چه بود؟ طبق نوشته خود وی، دو سه روز پس از قول همکاری تهران به وی، دستگاه سیاست خارجی آمریکا ایران را جزو کشورهای حامی تروریسم دسته بندی کرد و مدتی بعد نیز جرج بوش صراحتا گفت ایران جزو محور شرارت است!(11) پاسخ آمریکایی ها به نامه تاسف باری که نوشته شد چه بود؟ لری ویلکینسون رئیس دفتر پاول می گوید پاسخی داده شد شبیه به اینکه «چطور به خود اجازه می دهید چنین پیشنهاد «گستاخانه»ای بدهید(12). پاسخ به تعلیق چه بود؟ گفتند برنامه هسته ای ایران مانند ساعتی است که ابتدا باید متوقف شده و بعد نابود شود.
این راه رفته و شکست خورده به جای آنکه چراغ راه آینده باشد، امروز دیگربار از گوشه کنار به سوی آن دعوت می‌شود! یک ضرب المثل معروف انگلیسی هست که می گوید «اگر به یک موش تکه پنیری بدهید، از شما یک لیوان شیر هم خواهد خواست». (If you give a mouse some cheese, he'll come back for a glass of milk).
لذا به نظر می رسد ضروری است که دولت محترم از همین ابتدا مواضع و مرزبندی خود را با تسلیم و عقب نشینی و «ابتکارهای یکجانبه» ای از این دست روشن کند تا اولا نگرانی مردم درباره تکرار شکست ها و ناکامی ها و حقارت های گذشته برطرف شده و ثانیا خدای ناکرده، کشور از یک سوراخ دوبار گزیده نشود.
بارها و بارها در طول سال های بعد از انقلاب این ملت تجربه کرده است که مسئولان هرگاه در مسیر اهداف انقلاب و آرمان‌های امام(ره) حرکت کردند، به نتایج مادی و دنیوی نیز رسیدند و هرگاه از آن اهداف فاصله گرفتند، در عرصه دنیوی نیز ناکام ماندند.
پانوشت‌ها
----------------------------
1- http://baharnewspaper.com/News/92/06/04/17782.html
2- http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920515001107
3- روح الله موسوی خمینی،صحیفه امام(ره)،ج 21(تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378)، صص 85 و 86
4- http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=12559
5- اندرو لینکلیتر، آرمان گرایی و واقع گرایی، ترجمه لی لا سازگار(تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1386)، صص 8-137
6- http://cnn.com/WORLD/9801/07/iran/interview.html
7- سید جلال دهقانی فیروزآبادی، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران(تهران:انتشارات سمت،1387).
8- http://www.thedailybeast.com/newsweek/2009/09/04/eight-years-on.html
9- http://www.mideastweb.org/iranian_letter_of_2003.htm
10- سید جلال دهقانی فیروزآبادی، پیشین.
11- http://www.thedailybeast.com/newsweek/2009/09/04/eight-years-on.html
12- http://www.news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5377914.stm
